رکسانا خوشابی؛ کارشناس ارشد مشاوره
برخلاف تصور بسیاری از والدین، الکل می‌تواند ماده‌ای خطرناک و حتی خانمان برانداز باشد. با وجود این، بیشتر وقت‌ها اکثریت خانواده‌ها به الکل به عنوان دشمن کم خطرتر، نگاه می‌کنند و مصرف الکل را قابل تحمل‌تر از سایر مواد مخدر می‌دانند!!!
امادر بسیاری از موارد کادر پزشکی با نوجوان‌هایی مواجه می‌شوند که با مسمومیت شدید الکل به اورژانس بیمارستان‌ها آورده می‌شوند، تنها به این دلیل که خود یاخانواده هایشان خطرات الکل را نادیده گرفته‌اند و این در حالی است که سن شروع به مصرف الکل در نوجوانان به صورت تکان دهنده‌ای پایین است، اغلب بین یازده و سیزده سالگی! در نتیجه طبیعی است که مدیریت استفاده از آن، تا این حد مخدوش باشد.
دلایل گرایش نوجوانان به الکل
به نظر می‌رسد یکی از مهم‌تـرین دلایل گرایش جوانان به مشروبات الکلی کمبود و گرانی تفریح و سرگرمی برای جوانان است.
در اصل جوانی که از آموزش مهارت‌های زندگی سالم در مدرسه یا دانشگاه بی بهره بوده مصرف مشروب را برای خود تفریح و تفنن می‌داند و وقتی در جمع دوستان و همسالان قرار می‌گیرند بطور تقلیدی به مصرف الکل پرداخته و آن را عادی تلقی می‌کند.
بر اساس یک پژوهش، 80 درصد جوانان (شرکت کننده در پژوهش) سابقه بیش از یک یا دو بار مصرف الکل داشته‌اند و 94 درصد از کل شرکت‌کنندگان گفته‌اند فقط در جمع دوستان و همسالان تشویق به مصرف‌شده‌اند.
همچنین 89 درصد از افراد عنوان کرده‌اند که الکل طبی یا الکل سفید اصلی‌ترین مشروب مصرفی آنها بوده است!
یکی دیگر از دلایل مصرف الکل، یادگیری از والدین و فامیل است.
برای مثال احتمال و شدت مصرف مشروبات الکلی در نوجوانانی که والدینشان مصرف الکل دارند و در مهمانی‌ها الکل تعارف می‌کنند و در خانه‌هایشان هم مشروبات الکلی در دسترس است، طبیعتاً بیشتر است.
در چارچوب پژوهشی که در این زمینه انجام شده است، طی یک نظرخواهی 21 درصد والدین بچه‌های 12 تا 17 ساله گفته‌اند که از مشروب‌خواری فرزندان خود نگران هستند.
اما نکته قابل‌توجه این است که حدود یک سوم (32 درصد) از این افراد خود در صرف مشروب افراط می‌کنند.
این رقم در مردان تا 39 درصد است. در واقع حدود یک چهارم (23 درصد) از این والدین اقلاً ماهی یک بار به خاطر مصرف بیش از اندازه مشروب مست و لایعقل می‌شوند.
این قبیل والدین، که خواه‌ناخواه برای فرزندان الگو و سرمشق هستند، غیرمستقیم عادت مشروب‌خواری را به آنها منتقل می‌کنند، چیزی که همچنان از خطرات اصلی برای سلامتی شناخته می‌شود.
نوجوانانی که در برابر مصرف الکل از کودکی از نظر آگاهی واکسینه نشده باشند نیز راحت‌تر الکل مصرف می‌کنند. در واقع این وظیفه والدین و جامعه است که اطلاعات صحیح در باره عوارض مصرف مشروبات الکلی به فرزندان و نوجوانان آن جامعه بدهند.
برای مثال می‌توان گفت عوارض و تبعات مصرف الکل به‌شرح زیر برای همه افراد جامعه باید طرح و بیان شود
عوارض جسمانی مصرف الکل: تغییر فشارخون، احساس گرما، تلوتلو خوردن هنگام راه رفتن. زخم معده، گاستریت، بیماری کبدی.
عوارض روانی مصرف الکل: رفتار نامناسب، پرحرفی یا کم‌حرفی، حرف زدن نامربوط، گریه یا خنده شدید، معاشرتی شدن یا گوشه‌گیری و پرخاشگری، اختلال تعادل و ناتوانی انجام حرکات ظریف، اختلال در توجه و حافظه. داشتن خلق افسرده، تحریک‌پذیر، خشمگین و عصبی شدن، مشکلات خواب، افت تحصیلی و خودکشی و متأسفانه دیگر کشی.
عوارض طولانی‌مدت مصرف الکل
اختلال خواب، بیماری‌های معده (زخم معده)، درگیری مری و کبد، سوءتغذیه، افزایش فشارخون و خطر سکته قلبی و مغزی، ضعف عضلانی، ناتوانی جنسی و تأخیر در انزال، توهمات شنوایی، فراموشی پایدار، افزایش خطر سرطان‌های سر و گردن و دستگاه گوارش.
همچنین نتایج تحقیقات پزشکی که در مجله اروپایی قلب منتشر شده است نشان می‌دهد حتی اگر مصرف دخانیات و مشروبات الکی نوجوانان به مقدار کم و تفننی باشد، سرخرگ‌هایشان تا رسیدن به سن 17 سالگی سخت خواهد شد و این تصلب شرایین می‌تواند ابتلا به حملات قلبی و سکته را در سنین بالاتر افزایش دهد.
در این پژوهش موسسه قلب و عروق بر روی عادات مصرف الکل و دخانیات هزار نوجوان بریتانیایی 13، 15 و 17 ساله مطالعه کرده است.
یکی از اعضای گروه می‌گوید: ما دریافتیم که حتی مصرف مقدار پایین الکل و دخانیات در نوجوانان منجر به سخت شدن سرخرگ می‌شود.
* از دیگر دلایل گرایش به مشروبات الکی این است که الکل، ماده‌ای است که فعالیت دستگاه عصبی را کاهش می‌دهد.
یکی از جاذبه‌های آن برای افرادی که در سنین مختلف آن را مصرف می‌کنند، این است که با یکی دو بار نوشیدن، آرامش پیدا می‌کنند و احساس راحتی بیشتری می‌کنند و اعتماد به نفس‌شان در برخورد با دیگران بیشتر می‌شود.
در عین حال، تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف الکل در نوجوانان با آمیزش جنسی زود هنگام ارتباط دارد؛ که نتیجه آن افزایش حاملگی‌های ناخواسته و بیماری‌های آمیزشی است.
همچنین مقدار زیاد الکل می‌تواند قضاوت فرد را مختل کند و احتمال انجام دادن رفتارهای خطرناک و حتی خشن را بیشتر می‌کند و سرعت واکنش نشان دادن فرد را کم می‌کند.
رفتار خانواده‌ها بعد از ترک یکی از افراد خانواده
خانواده‌ها باید سعی کنند تا فرد، علائم محرومیت اش از الکل (یا مواد) را راحت‌تر تحمل و درنهایت ترک کند، شاید برایتان عجیب باشداما شادی زیاد، ناراحتی بیش از اندازه، استرس‌ها و فشارهای خانوادگی یا فشارهای شغلی زیاد، یا فشار آوردن برای جبران خسارت گذشته، در دوران پس از ترک می‌تواند برای فرد معتادی که تازه ترک کرده است، خطرناک باشد و موجب بازگشت او به سوء مصرف شود.
در این شرایط فرد به تنهایی نمی‌تواند مشکل را حل کند و لازم است در گام اول خانواده (و سپس جامعه) وارد عمل شوند که بهترین مداخله توانمندسازی فردتازه ترک کرده و برگرداندن پتانسیل‌های از دست رفته اوست.
بدیهی است که همیشه پیشگیری بهتر و کم هزینه‌تر از درمان است و برای این منظور باید از ظرفیت خانواده‌ها و جامعه استفاده کرد.
موضوع دیگر لزوم بازگرداندن اعتماد به نفس از دست رفته مبتلایان به مصرف الکل و موادمخدر است و اینکه تمام جامعه باید در این خصوص عملکرد مثبتی داشته باشد.
شخصی که باتمام سختی‌ها توانسته مصرف موادمخدر را ترک کند، نیازمند حمایت همه جانبه است؛ چرا که او مستعد این است که با کوچکترین ضربه‌ای بشکند و دوباره به مسیر اشتباه گذشته بازگردد.
متاسفانه خیلی از مبتلایان به مصرف موادمخدر، برای رهایی از فشار رفتارهای غیرمنطقی، نمی‌توانند مصرف مواد را برای همیشه کنار بگذارند و خیلی زود دوباره بیمار می‌شوند.
تشویق فرد و قرار دادن او در مسیر کارهایی که بدان‌ها علاقه دارد و یادگیری مهارت‌های حرفه‌ای جدید و کار کردن می‌تواند برای فرد مفید باشد.
